مدرسه علميه امام حسن مجتبي (ع) تهران

پایان نامه: حلم و آثار و پیامدهای آن از دیدگاه آیات و روایات

استاد داور : حجت الاسلام و المسلمين جناب دكتر روحي

استاد راهنما: سركار خانم خدابنده لو

محقق: الهام بختیاری جیران

پاییز92

چكيده

موضوع حلم در زمينه‌هاي مختلفي از جمله اخلاقي، روايي، تفسيري، روانشناسي، سياسي، جامعه ‌شناسي و … قابل بررسي مي‌باشد كه در اين تحقيق با رويكرد قرآني و روايي بررسي شده است. تحقيق حاضر به صورت توصيفي-تحليلي بوده و جمع‌آوري مطالب آن اسناد و مداركي مي‌باشد. موضوع اين رساله صفت برجسته‌ي حلم بوده كه در لغت به معناي درنگ، مهار نمودن نفس و طبيعت از هيجان و خشم، عقل، ترك عجله، بردباري و در اصطلاح به معناي آرامش روان، اطمينان نفس به حيثي كه قوه ي غضب او را به آساني حركت ندهد و روزگار، او را به زودي مضطرب نگرداند. دو واژه‌ي حلم و صبر در فارسي مرادف هم به كار رفته اما در واژگان عربي داراي تفاوت‌هايي‌اند چرا كه صبر خويشتن داري است اما هنگام سختي و تنگي در صفت صبر، گناه‌كار از عقوبت در امان نمي‌ماند اما در صفت حلم ايمن مي‌ماند، زيرا كه شخص حليم در عقاب شتاب نمي‌كند. شخص حليم داراي ويژگي ‌هايي است كه از ديگران متمايز مي‌شود هم چون ايمان، زيركي، گذشت،‌ جمال انساني و … اين صفت ارزشمند از چنان جايگاه و نقش والايي برخوردار است كه خداوند با صراحت ذات مقدس خود را به خصيصه‌ي حلم معرفي كرده است، از آن جا كه خداوند حليم است در عقاب بندگان گنه‌كار عجله نمي‌كند و از اين طريق راه را براي توبه گشوده است. خداوند در قرآن به صفت حلم در انبياء اشاره فرموده و متقين را به بردباري و فرونشاندن خشم توصيف نموده است. در سيره، رفتار و گفتار پيامبر اكرم (صلوات الله عليه و آله) و معصومين (عليهم السلام) اين موضوع بسيار مشهود بوده است لذا به داشتن حلم بسيار توصيه شده زيرا اگر آن‌گونه كه خداوند فرموده، به حلم توجه شود، آبشاري از فضايل، بركات و آثار دنيوي و اخري را به دنبال دارد. از جمله آثار دنيوي حلم مي‌توان به شايستگي براي پيشوايي مردم اشاره كرد زيرا پيشوا در برخوردهاي ناپسند مردم با آنان غضب نمي‌كند چون مردم به آساني در مقام پذيرش برنامه‌هاي مفيد برنمي‌آيند. اين جاست كه فقط حلم كارساز است. از ديگر موارد: زيادي ياران و دوستان، حمايت همگاني افراد جامعه از فرد حليم، عفو و بخشش، عزت و آبرومندي، و … و آثار اخروي آن پذيرش اعمال شخص حليم، آرامش و خشنودي و تكامل در روز رستاخيز بوده و پاداش اخروي و نعمت‌هاي بهشتي را به دنبال دارد. البته براي به دست آوردن اين آثار ارزشمند راه‌كارهايي مانند شرح صدر، تذكر، تأمل، گشاده قلبي بودن، ترس از قدرت لايتناهي خداوند و … توصيه شده است.

واژگان كليدي: حلم، صبر، آيات، روايات، جايگاه، راه‌كار، عقل، علم